Francisco Goya

Francisco José de Goya y Lucientes (Fuendetodos, Zaragozako probintzia, 1746ko martxoaren 30a - Bordele, Frantzia, 1828ko apirilaren 16a erromantizismoari hasiera eman zion espainiar pintore, marrazkilari eta grabatzailea izan zen. Erretratugile ofiziala izan bazen ere, bere garaiko estilo eta gai konbentzioak baztertu zituen. Irudimen erabat librea agertuz, molde plastiko berezia sortu zuen. Hori dela eta, arauak hautsi nahi dituen margolaritza modernoaren aitzindari izan zen. Haren obrak barne hartzen ditu: asto- eta horma-pintura, baita grabatua eta marrazkia ere. Rokoko estilotik eta neoklasizismoaren barrena, erromantizismo-aurrekoraino eboluzionatu zuen, beti modu pertsonalean eta originalean interpretatuta ​eta, beti, naturalismoaren azpian dagoen ezaugarri batekin, errealitatearen islarekin, hura edulkoratzen eta indargabetzen duen ikuspegi idealistarik gabe, non mezu etikoa ere garrantzitsua den. Goyarentzat pintura heziketa moralerako bidea da, ez objektu estetiko soila.​ Bere erreferente garaikideenak Giambattista Tiepolo eta Anton Raphael Mengs izan ziren, nahiz eta Diego Velázquez eta Rembrandten eragina ere jaso zuen.​ Goyaren artea da XVIII. eta XIX. mendeen artean pintura garaikideak iragartzen duen inflexio-puntuetako bat, eta XX. mendeko abangoardia piktoriko batzuen aitzindaria, espresionismoarena bereziki. Horregatik guztiagatik, Espainiako artista garrantzitsuenetakotzat jotzen da, eta munduko artearen historiako maisu handienetakotzat.

Gainera, bere lanak bizi izan zuen garai historiko aztoratua islatzen du, bereziki Independentziaren gerra, zeinari buruz egindako Gerraren hondamenak saila ia ankerkerien erreportaje modernoa den, eta heroismorik gabeko ikuspegia osatzen du, non biktimak beti edozein klase eta baldintzatako gizabanakoak diren. Gustave Dorék eta Ernst Hoffmannek goraipatua, Charles Baudelairek bere 43. kapritxoa, ''Arrazoiaren ametsak munstroak sortzen ditu'' (El sueño de la razon produce monstruos), honela deskribatu zuen: ''cauchemar plein de choses inconnues'' (gauza ezezagunez betetako amesgaiztoa).

Ospe handia du ''Maja biluzia'' (La maja desnuda), zeina, hein batean, erretratatutako emakume ederraren identitatearen inguruan sortutako polemikak eragin duen. XIX. mendearen hasierakoak dira arte burges berrirako bidea hasarazten duten beste erretratu batzuk ere. Gatazka hispano-frantsesaren amaieran, bi koadro handi margotu zituen 1808ko maiatzaren 2ko altxamenduaren gertakariei buruz, zeinek aurrekari estetiko eta tematiko bat ezarri baitzuten historia-koadrorako, artistak bizi duen errealitatetik hurbil dauden gertaerak aipatzeaz gain mezu unibertsala lortzen duena. Haren beste lan batzuen artean, bere obra gorenak dira: Zentzugabekeriak, 22 grabatuko saila,​ horma lehorraren gaineko olio-pinturen saila, eta Margolan Beltzak, zeinekin bere landetxea, La Quinta del Sordo, apaindu baitzuen.​ Horietan, Goyak pintura garaikidea eta XX. mendea markatuko zuten abangoardiako mugimendu askotarikoei aurre hartu zien, eta, Pradoko Museo Nazionaleko Marrazki eta Estanpen Kontserbazioko buru J.M. Matillaren esanetan: «Goyaren izaera benetan modernoaren lehen adierazpenak dira, eta ez dugu zalantzarik izan behar lehen artista moderno gisa izendatzeko». |Nigel Glendinning.}}

Goyaren obran daude: bostehun oleo eta horma-pintura inguru, hirurehun bat akuaforte, litografia eta ehunka marrazki. ​Gehienak Madrilgo Prado Museoan eta Zaragozan daude, nahiz eta Frantzian ere lan ugari dauden, bereziki Louvre museoan, baita Agen, Baiona, Besançon, Castres, Lille eta Estrasburgokoetan ere. Baionan (Euskal Herria) ere, badago baten bat.

Bere jaioterrian barroko berantiarraren eta eliza estanpen estilistikoan pixka bat ikasi ondoren, Italiara joan zen 1770ean, eta han neoklasizismo hasiberriarekin jarri zen harremanetan, hamarkada horren erdialdean, Madrilera joan zenean, berea egin zuena Santa Barbarako Tapizen Errege Fabrikako tapizetarako kartoien pintore gisa egindako lan berriaren ondorioz sortutako pintoresko- etakostunbrista-rokokorekin batera. Jarduera horretan eta ebaketa-pinturarekin lotutako beste batzuetan, Anton Raphael Mengs-ek ezartzen zuen maisutza, eta espainiar margolaririk ospetsuena, berriz, Francisco Bayeu zen, Goyaren koinatua izan zena.

1793an izan zuen gaixotasun larri baten ondorioz, pintura sortzaileago eta originalago batera gerturatu zen, errege-jauregien dekoraziorako pintatu zituen modeloak baino gai ez hain atseginak adierazten zituena. Gaixoaldian egindako latorrizko koadrotxo batzuek, hark «apeta eta asmakizun» deitzen zituenak, artistaren obraren fase heldua eta estetika erromantikorako trantsizioa hasten dute. Wikipediatik informazioa lortu